POMNIK WOLNOŚCI

Historia pomnika
Wybudowany w 1912 r. jako pomnik weteranów wojennych. Początkowo znajdował się przy promenadzie ul. Zamkowej (obecnie ul. Harcerskiej), w miejscu gdzie teraz stoi Pomnik Dzieci Wrzesińskich. Pierwotnie upamiętniał zwycięstwa Prus w wojnie z Austrią w 1866 r. i w wojnie z Francją w latach 1870-1871.

Na obelisku zamieszczona była metalowa płaskorzeźba przedstawiająca profilowane popiersia królów pruskich i cesarzy niemieckich Wilhelma I i jego syna Fryderyka III. Na dwóch tablicach po bokach obelisku zamieszczono nazwiska mieszkańców powiatu wrzesińskiego poległych na wojnach prusko-austriackiej i prusko-francuskiej. W wojnach tych ginęli także Polacy służący w wojsku pruskim. Wśród wymienionych 32 nazwisk poległych, 22 to następujące nazwiska polskie (Imiona poległych pisane oryginalnie w języku niemieckim - jak na pomniku. Nazwy miejscowości pisane w języku polskim):
1. Andreas Dropek (Skotniki)
2. Lorentz Będzierski (Graboszewo)
3. Franz Formaniak (Sokolniki)
4. Bartolomäus Jerzyk (Psary Polskie)
5. Gregor Jozwiak (Kołaczkowo)
6. Wilhelm Kotecki (Gorzyce)
7. Andreas Matuszak (Krzywa Góra)
8. Kasper Mazurek (Chwalibogowo)
9. Jakob Mielczarek (Osowo)
10. Thomas Misz (Orzechowo)
11. Vinzent Nowicki (Nowa Wieś Królewska)
12. Jakob Przygodzki (Brzostków)
13. Franz Rychlinski (Kołaczkowo)
14. Marcell Slowinski (Szemborowo)
15. Andreas Szalaty (Nowa Wieś Królewska)
16. Johann Toklowicz (Września)
17. Bartolomäus Wachowiak (Kębłowo)
18. Stasnislaus von Wardyski (Września)
19. Josef Warczynski (Skotniki)
20. Max Witkowski (Września)
21. Theodor Wlodarcyk (Komorze)
22. Stanislaus Zelasny (Kokczyn)

28 grudnia 1918 r. powstańcy wielkopolscy wyzwalający Wrześnię zerwali z pomnika tablicę z wizerunkami niemieckich monarchów i wrzucili ją do Wrześnicy. W 1919 r. w jej miejscu zamontowano tablicę z napisem: „Na pamiątkę oswobodzenia miasta Wrześni 1918-19.”. Z pomnika zdjęto też panoplie, a w ich miejsce zamontowano gazon z kwiatami. W okresie międzywojennym pomnik nazywano Pomnikiem Wolności.

W czasie II wojny światowej Polakom udało się zdjąć tablicę z pomnika i ją przechować. W jej miejscu niemiecki okupant zamontował metalowego Orła III Rzeszy Niemieckiej ze swastyką w wieńcu laurowym. Niżej na obelisku dodano datę: „9. 9. 1939”, datę wkroczenia pierwszych wojsk niemieckich do Wrześni.
W styczniu 1945 r. po zajęciu miasta przez wojska sowieckie z pomnika zerwano nazistowskie symbole. Na swoje miejsce powróciła polska tablica z dodaną datą dzienną „22.1.1945”. Na szczycie obelisku zamontowano kamiennego Orła Polskiego, pochodzącego ze zniszczonego przez Niemców Pomnika 68 Pułku Piechoty, znajdującego się niegdyś przy koszarach wojskowych, poświęconego pamięci 254 żołnierzy pułku poległych w walkach o wolność Ojczyzny w latach 1918-1920.

Pomnik Wolności rozebrano w 1975 r. aby w jego miejscu wybudować Pomnik Dzieci Wrzesińskich. Przez lata elementy Pomnika Wolności składowane były na terenie Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych we Wrześni. Z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości podjęto starania przywrócenia Pomnika Wolności.